ΟΗΕ

(Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών). Διεθνής οργάνωση που έχει ως κύριο σκοπό τη διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας μεταξύ όλων των χωρών. Η ιδέα της συγκέντρωσης όλων των χωρών του κόσμου σε μια οργάνωση, που να αποκλείει την προσφυγή στα όπλα για τη λύση των διεθνών διαφορών, εφαρμόστηκε για πρώτη φορά μετά τον A’ Παγκόσμιο πόλεμο με την ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών, η οποία όμως δεν κατόρθωσε να εκπληρώσει την αποστολή της. Κατά τη διάρκεια του B’ Παγκοσμίου πολέμου, οι Σύμμαχοι συνέλαβαν πάλι την ιδέα μιας παγκόσμιας οργάνωσης όταν, βέβαιοι για την έκβαση του πόλεμου, άρχισαν να σκέπτονται πώς να εξασφαλίσουν στις μελλοντικές γενεές μια καλύτερη τύχη. Για την οργάνωση αυτή έγινε λόγος στη διακήρυξη του Λονδίνου του Ιουνίου του 1941, στο Χάρτη του Ατλαντικού του Αυγούστου του ίδιου έτους και στη Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών του Ιανουαρίου του 1942. Στο μεταξύ, τον Μάιο του 1943 συγκροτήθηκε η Φ.Α.Ο, για τον συντονισμό των προγραμμάτων βοήθειας προς τις χώρες που υπέφεραν από τον πόλεμο, και τον Ιούλιο του 1944 στο Μπρέτον Γουντς θεμελιώθηκε η μελλοντική οικονομική συνεργασία, με την ίδρυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης. Οι πρώτες αυτές προσπάθειες στον τομέα της διεθνούς συνεργασίας υπήρξαν οι πρόδρομοι για τη δημιουργία του γενικότερου οργανισμού. Το πρώτο σχέδιο του καταστατικού του OHE διατυπώθηκε στο Ντάμπαρτον Ωκς (Ουάσινγκτον) από τους αντιπρόσωπους των Ηνωμένων Πολιτειών, της Σοβιετικής Ένωσης, της Μεγάλης Βρετανίας και της Κίνας, κατά την περίοδο μεταξύ Αυγούστου και Οκτωβρίου του 1944, και στη διάσκεψη της Γιάλτας, τον Φεβρουάριο του 1945, οι Ρούσβελτ, Στάλιν και Τσώρτσιλ συμφώνησαν για τη σύγκληση μιας διεθνούς διάσκεψης από την οποία θα προέκυπτε η νέα οργάνωση. Η διάσκεψη έγινε στον Άγιο Φραγκίσκο, από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο του 1945, και σε αυτήν οι αντιπρόσωποι 50 κρατών συζήτησαν και ενέκριναν το καταστατικό των Ηνωμένων Εθνών. Όταν στις 24 του επόμενου Οκτωβρίου (επίσημη ημερομηνία της ίδρυσης του οργανισμού) τα κράτη συμπλήρωσαν τις νομικές διατυπώσεις τους, ο OHE συγκροτήθηκε επίσημα. Τον Δεκέμβριο του 1971 τα κράτη μέλη του OHE ήταν 132, το 1991 ήταν 166, το 1992 έφτασαν τα 178 και το 1995 τα 185. Από τους ευρύτερους σκοπούς του OHE είναι η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων μεταξύ των λαών, η υποστήριξη όλων εκείνων των πρωτοβουλιών που αποβλέπουν στη λύση των διεθνών προβλημάτων με πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και ανθρωπιστικό χαρακτήρα, η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών του ανθρώπου. Οι αρχές του είναι: όλα τα μέλη είναι εξίσου κυρίαρχα και οφείλουν να εκπληρώνουν όλα τα καθήκοντα που ανέλαβαν με την υπογραφή του καταστατικού· κάθε διαφορά μεταξύ τους πρέπει να λύνεται με τη χρησιμοποίηση ειρηνικών μέσων, στα οποία πρέπει να προσφεύγουν και για τη ρύθμιση διαφορών ακόμα και με χώρες που δεν είναι μέλη των Ηνωμένων Εθνών· κάθε μέλος, αν του ζητηθεί, πρέπει να προσφέρει στρατιωτικές δυνάμεις στα Ηνωμένα Έθνη για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις που κρίνονται αναγκαίες για τη διατήρηση της ειρήνης· ο OHE δεν θα επεμβαίνει σε ζητήματα που ανάγονται στις εσωτερικές αρμοδιότητες ενός κράτους. Ο OHE έχει έξι κύρια όργανα για την εκπλήρωση της αποστολής του: τη Γενική Συνέλευση, το ανώτατο βουλευόμενο όργανο, που αποφασίζει με πλειοψηφία απλή ή δύο τρίτων, ανάλογα με τη σημασία των ζητημάτων· το Συμβούλιο Ασφαλείας, που αποτελείται από μόνιμα μέλη και μέλη που εκλέγονται από τη Γενική Συνέλευση, στο οποίο παραπέμπονται τα ζητήματα τα σχετικά με τη διατήρηση της ειρήνης και τη διεθνή ασφάλεια και αποφασίζει με πλειοψηφία δύο τρίτων στα διαδικαστικά ζητήματα, ενώ για τα άλλα ζητήματα αποφασίζει με πλειοψηφία πάλι των δύο τρίτων, στην οποία όμως πρέπει να περιλαμβάνονται όλα τα μόνιμα μέλη (που έχουν δικαίωμα βέτο)· το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο· το Συμβούλιο Κηδεμονιών· το Διεθνές Δικαστήριο και τη Γραμματεία. Στον γενικό γραμματέα έχουν ανατεθεί, εκτός από τη διοικητική διεύθυνση του Οργανισμού, μεγάλα δικαιώματα πολιτικού χαρακτήρα. Από τα κύρια όργανα εξαρτώνται διάφορες υπηρεσίες και ειδικευμένα ιδρύματα. Πρώτη έδρα του Οργανισμού ήταν το Σέντραλ Χωλ του Λονδίνου· έπειτα μεταφέρθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, πρώτα στο Χάντερ Κόλετζ του Μπρονξ και κατόπιν στο Λέικ Σαξές. Από το 1950 μεταφέρθηκε στη Νέα Υόρκη σε κομψό και ψηλό κτίριο (Γυάλινο Παλάτι) που σχεδίασε ο αρχιτέκτονας Ουάλας Χάρισον. Επίσημες γλώσσες του OHE είναι η αγγλική, η γαλλική, η ρωσική, η ισπανική και η κινεζική· κάθε λόγος που εκφωνείται σε μια από αυτές τις γλώσσες μεταφράζεται ταυτόχρονα σε όλες τις άλλες. Εφόσον ο OHE ιδρύθηκε με πρωτοβουλία των Συμμάχων, η οργάνωση περιλάμβανε στην αρχή, σχεδόν αποκλειστικά, τις χώρες που είχαν συμμετάσχει στον αγώνα εναντίον του ναζισμού. Αλλά η διάσταση που δημιουργήθηκε μεταξύ τους (ψυχρός πόλεμος) εμπόδισε γρήγορα την εξασφάλιση της διαρκούς εκείνης ειρήνης για την οποία συγκροτήθηκε ο OHE. Επρόκειτο για μια περίοδο εξαιρετικά δύσκολη για τον Οργανισμό, κατά την οποία κινδύνευσε πολλές φορές και η ίδια η ύπαρξή του. Καμιά συμφωνία δεν μπορούσε να επιτευχθεί, οι σύνοδοι της Γενικής Συνέλευσης κατέληγαν σε συγκρούσεις και προσπάθειες εκφοβισμού, και το Συμβούλιο Ασφαλείας είχε παραλύσει τελείως με τη μεγάλη χρήση του δικαιώματος του βέτο. Με το πέρασμα του καιρού ακόμα και τα κράτη που κατά τον B΄ Παγκόσμιο πόλεμο είχαν πολεμήσει στο αντίθετο στρατόπεδο έγιναν δεκτά στον Οργανισμό, για να μη διαιωνίζεται ένας διαχωρισμός που ήταν ασυμβίβαστος με τους σκοπούς του OHE. Η Ιταλία έγινε δεκτή το 1955 μαζί με άλλα δεκαπέντε κράτη και η Ιαπωνία έναν χρόνο αργότερα. Η Γερμανία, αντίθετα, δεν έγινε μέλος του Οργανισμού, γιατί η μη επανένωση της, μετά τον πόλεμο, δημιουργούσε ένα πρόβλημα εκλογής μεταξύ των δύο κυβερνήσεων που υπήρχαν ντε φάκτο στο γερμανικό έδαφος. Το 1973 τα δύο γερμανικά κράτη γίνονται δεκτά. Μετά την ενοποίηση η Γερμανία αντιπροσωπεύεται με έναν εκπρόσωπο (1990). Ακόμα και η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας δεν ήταν μέλος του OHE: η έδρα που ανήκε στην Κίνα εξακολουθούσε, έως τον Οκτώβριο του 1971, να κατέχεται από την κυβέρνηση της Φορμόζας, στην οποία η Γενική Συνέλευση αναγνώριζε το δικαίωμα εκπροσώπησης του κινέζικου λαού. Το 1991 έγιναν δεκτά και τα δύο κράτη της Κορέας. Στο πολιτικό, στρατιωτικό και διπλωματικό πεδίο, όλες οι ενέργειες του OHE δεν έτυχαν πάντα της ανεπιφύλακτης επιδοκιμασίας, ούτε μπορεί να ειπωθεί ότι οι επεμβάσεις του ήταν πάντα αποφασιστικές. Πάντως, ανίσχυρος τελείως αποδείχθηκε στο περίπλοκο ζήτημα του πολέμου της Ινδοκίνας (δεκαετία 1964-1976) και κατά τους βομβαρδισμούς της Γιουγκοσλαβίας από το NATO το 1999. Αναμφισβήτητα επιτυχής είναι, αντίθετα, η προσφορά μερικών από τις υπηρεσίες του OHE στο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό πεδίο, όπως η Φ.Α.Ο., η Ουνέσκο, η Γιούνισεφ κ.ά. Συνεδρίαση του συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για το Ιράκ (φωτ. ΑΠΕ). Ο Χαβιέ Περέζ ντε Κουεγιάρ. Ο Νορβηγός Τρίκβε Λι. Ο Σουηδός Νταγκ Χαμερσκαλντ. Ο Βιρμανός Ου Θαντ Σίθου. Ο Αυστριακός Κουρτ Βαλντχαϊμ. Ο Αιγύπτιος Μπούτρος Μπούτρος Γκάλι. Η έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη (φωτ. ΑΠΕ). Ο Γκανέζος Κόφι Ανάν. Οι λαοί όλου του κόσμου έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους στον ΟΗΕ για την εξασφάλιση της ειρήνης, που αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για την ευημερία και την προόδο. Αν και ο διεθνής αυτός οργανισμός έχει αποδειχτεί, πολλές φορές, στην πράξη ανίκανος να επιβληθεί (ισραηλίτικες επεμβάσεις, εισβολή στην Κύπρο κ.ά.), οι λαοί εξακολουθούν να πιστεύουν ότι με το διάλογο και την καλή θέληση. Θα μπορέσει τελικά να ξεπεράσει τις αδυναμίες του και να δικαιώσει τις ελπίδες των εκατομμυρίων φιλειρηνικών ανθρώπων του κόσμου. Στη φωτογραφία, το κτηριακό συγκρότημα του ΟΗΕ στη Γενέυη. Οι λαοί όλου του κόσμου έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους στον ΟΗΕ για την εξασφάλιση της ειρήνης, που αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για την ευημερία και την προόδο. Αν και ο διεθνής αυτός οργανισμός έχει αποδειχτεί, πολλές φορές, στην πράξη ανίκανος να επιβληθεί (ισραηλίτικες επεμβάσεις, εισβολή στην Κύπρο κ.ά.), οι λαοί εξακολουθούν να πιστεύουν ότι με το διάλογο και την καλή θέληση. Θα μπορέσει τελικά να ξεπεράσει τις αδυναμίες του και να δικαιώσει τις ελπίδες των εκατομμυρίων φιλειρηνικών ανθρώπων του κόσμου. Στη φωτογραφία, η έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη. Στο κτιριακό αυτό συγκρότημα στεγάζεται και το Συμβούλιο Ασφαλείας.

* * *

αρκτικόλεξο τού Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.